Zasłużeni dowódcy mają swoich, często licznych biografów. Żołnierze, którzy szczególnie odznaczyli się na polu walki i zostali dostrzeżeni przez swoich przełożonych także. Jednak ogromna szara masa żołnierska pozostaje anonimowa. Jakby ich odwaga nic nie znaczyła, determinacja nie miała miejsca, pot i krew miały mniejszą wartość. Maszerowali ramię w ramię z wielkimi bohaterami… Jednak zostali zapomniani. Zwyczajni obywatele – wykonawcy patriotycznego obowiązku. Między nimi nasi krajanie.
Józef Sus
Urodził się 16.02.1901 r. w Sierakowie Wielkopolskim. Jego rodzicami byli Tomasz i Paulina z domu Krótka. Ukończył siedem klas Szkoły Powszechnej. Był robotnikiem. Jako ledwie osiemnastolatek brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim z bronią w ręku od 8.01.1919 r. Był ochotnikiem. Walczył w luźnych oddziałach powstańczych na terenie Sierakowa. Następnie w kompanii Stanisława Szostaka w Kobylarni pod Chojnem, Zatomiem, Kolnem, Kamionną. Potem nad Obrą pod Kopanicą. Jeszcze później pod Rzecinem, Nakłem, Kcynią, Chodzieżą i Szamocinem. Odważny młodzieńczą fantazją zasłużył się w służbie wywiadowczej na obszarach zajętych przez wroga. Był żołnierzem 7. Pułku Strzelców Wielopolskich a po jego reorganizacji 61. Pułku Piechoty.
Przeszedł cały szlak bojowy 61. Pułku. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Uczestniczył w Bitwie Warszawskiej. Służył w stopniu kaprala. Po zdemobilizowaniu pracował na roli.
Przed wojną, od 23.06.1935 r. był członkiem Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914 – 1919, koło w Sierakowie (według materiałów z Archiwum Państwowego w Poznaniu od 20.10.1935 r.). Został zweryfikowany jako Powstaniec 10.09.1936 r. (Dyplom nr 12070, zaświadczenie nr 8573). Przed 1939 rokiem zapisał się także do PPS Lewica.
Był również komendantem Ogólnego Związku Podoficerów Rezerwy R.P., koło w Sierakowie.
Zbierające się czarne chmury niemieckiego ekspansjonizmu wezwały pod broń tysiące byłych Powstańców Wielkopolskich, także Józefa Susa. Został ponownie zmobilizowany 28.08.1939 r. z przydziałem do Rzeszowa. W międzyczasie awansował do stopnia plutonowego. Z 17. Pułkiem Piechoty dotarł do Drohobycza. Tam został rozbrojony 15.09.1939 r. W czasie walk wojny obronnej we wrześniu 1939 roku został ranny (postrzał krzyżowy). Od 20.09.1939 r. przebywał w niewoli niemieckiej. Został przewieziony do obozu w Biedrusku, skąd zbiegł do domu 28.10.1939 r.
Po wojnie uprawiał własne niewielkie gospodarstwo rolne o pow. 5 ha. Bardzo angażował się w życie lokalnej społeczności. Nie umiał być obojętnym. Był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Sierakowie, aktywnie pracował w Komisji Opieki Społecznej, po 1945 r. ZSL Inwalida wojenny. Członek ZBoWiD koło Sieraków – nr ew.209338. W działalności organizacji kombatanckich także był bardzo zaangażowany, między innymi był delegatem na zjazd ZBoWiD z Koła Sieraków i mężem zaufania. Mieszkał w Sierakowie przy ul. Wieleńskiej 59, późnej przy ul. Winnica 2. W 1972 roku został awansowany na stopień podporucznika, później do stopnia kapitana rezerwy. Pasją Józefa Susa był teatr.
W okresie zimowym, w czasie przerwy w pracach polowych na własnym gospodarstwie rolnym, prowadził teatr, w którym aktorami byli mieszkańcy Sierakowa. Zwyczajne życie zwykłego człowieka za teatralną kurtyną przechodziło metamorfozę. Swoją teatralną pasją zarażał sąsiadów, a spektakle były ważnym wydarzeniem towarzyskim. Przedstawienia odbywały się w sali przy ul. Chrobrego. Teraz nie ma już miejsca, w którym wcielał się w wielkie role. Nie ma także teatru. Pozostały wspomnienia i żal. Zmarł 2.06.1983 r. w Międzyrzeczu. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Sierakowie.
Żonaty. Ślub odbył się w Sierakowie 14.06.1923 r. Szczęśliwą wybranką życia była Marianna z domu Biniaś (ur. 8.05.1904 r. w Zatomiu Starym, zm. 3.01.1999 r., córka wyrobnika Andrzeja Biniasia i Franciszki z domu Krzewina). Małżonkowie mieli 4 dzieci: Maksymilian Karol (ur. 1923), Barbara (ur. 1925), Lidia (ur. 1933), Franciszek (ur. w sierpniu 1939 r., zm. w maju 1940 r. po zastrzyku podanym przez niemieckiego lekarza).
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (18.12.1968) i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (14.08.1958). Uhonorowany także Dyplomem Uznania za patriotyczną postawę i wzorowe wykonywanie obowiązków wobec państwa 9.11.1955 r. – Żołnierzowi Demokracji za walkę z najeźdźcą niemieckim o Polskę, Wolność i Lud. Warszawa KRN, Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie.
Źródła:
APP, zesp. 884, syg. 45; ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914 – 1919 nr ew. 17324; Archiwum Prezydenta RP, Nominacje na stopień oficerski. Uchwała W 8/72; WBH, I.487.4817; USC Sieraków, Księga ślubów 1923. Akt 23/1923; Biskupski Antoni, Historja 61 Pułku Piechoty Wielkopolskiej (7 Pułku Strzelców Wlkp.); Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym-WYG Gniazdo; Arkusz ewidencyjny członka ZBoWiD podpisany 20.08.1957 r.; Spis członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914 1919 Koło Sieraków (założony od 01.01.1937 r.) w zbiorach prywatnych; Witold Borowski: Biogram Józefa Susa (maszynopis 2018, na podstawie akt ZBoWiD i wywiadów); Sierakowskie Zeszyty Historyczne 2009, nr 3; Orędownik Międzychodzki, R.10, nr 2, 11 I 1934, s. 4; Jutro, R.1 Nr 4, 29 IX 1936, s.10; powstancy-wielkopolscy.pl (d.14 VII 2020);
Autor:
Roman Chalasz
sierakowhistorianieznana.pl
