Historia rodziny Nawrockich vel. Nawrotów sięga bardzo dawnych czasów pamiętających jeszcze Rzeczpospolitą Szlachecką. Ród ten wydał wielu oficerów, żołnierzy, księży, rzemieślników, czy patriotów. Warto wspomnieć o nich kilka słów.
Legendy o początkach rodziny sięgają średniowiecza, jednak ich dzieje możemy dokładniej przybliżyć od Marcina Nawrota zwanego Wielkim, syna Franciszka Nawrota, wnuka Łukasza Nawrota. Miał on być konfederatą barskim i uczestnikiem zrywu kościuszkowskiego w 1794 r.
XIX-wieczni powstańcy
Synem Marcina był Kazimierz Nawrocki, który wziął udział w powstaniu listopadowym, za co musiał uciekać pod przybranym nazwiskiem do Francji. Dzieje jego opisał prawnuk Antoni Nawrocki w dziele „Potomek banity”, a pozycja aż prosi się o szerszą publikację. Kolejnym przedstawicielem rodu jest jego syn, urodzony w 1817 r. Franciszek Nawrocki, który wziął udział w powstaniu wielkopolskim 1848 r. oraz w powstaniu styczniowym. W tym okresie używał nazwiska Jakub Nawrot. Zmarł w 1904 r., nie doczekawszy wolnej Polski. Dalsza część rodziny została podzielona na dwie główne gałęzie. Franciszek Nawrocki z Jadwigą z d. Bielawną miał w sumie dziesięcioro dzieci, z których dwoje zmarło tuż po urodzeniu. Jan Kanty Nawrocki (1860–1938) był krawcem. Michał Nawrocki (1864–1943) był z kolei szewcem.
Potomkowie Jana Kantego Nawrockiego
Najstarszym dzieckiem Jana Kantego Nawrockiego i Michaliny Poplewskiej był Leon Nawrocki (1887-1914), osobisty sekretarz Wojciecha Korfantego. Kolejnymi dziećmi byli: Stefania (1889-1890), Władysław (1891-1940), Edward (1893-1951), Stanisław (1895-1932), Stefan (1897-?), Zofia (1900-1905) i Antoni (1904-1985).
Władysław Nawrocki urodził się 8 maja 1891 r. w Krotoszynie. W 1908 r. wstąpił do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Od 1 października 1912 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową w armii niemieckiej w 155 pułku piechoty w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie został dowódcą plutonu. W wojsku zastał go wybuch I wojny światowej i trafił na front zachodni. Później służył w 586 kolumnie taborów w Poznaniu, a wojnę zakończył w stopniu starszego sierżanta. Po zakończeniu wojny dokładnie 24 grudnia 1918 r. wrócił do Krotoszyna i włączył się w działania powstańcze. Wchodził w skład Rady Wykonawczej Powiatowej Rady Ludowej. Brał udział w wyzwoleniu Krotoszyna i w walkach pod Zdunami. Po powstaniu był szefem sztabu Straży Ludowej w Krotoszynie, a 1 maja 1919 r. został przeniesiony do 3 Batalionu Obrony Krajowej w Poznaniu. 4 lipca 1919 r. został awansowany do stopnia podporucznika. Stopień ten został zachowany po połączeniu wojsk z Wojskiem Polskim. Razem z 159 Pułkiem Piechoty Wielkopolskim brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej m.in. w walkach o Redutę Żabki, Jaszniewice, czy Gancary, a także nad rzeką Autą. Za te walki otrzymał krzyż Virtuti Militari. Jego jednostka zmieniła po wojnie nazwę na 74 Górnośląski Pułk Piechoty i stacjonowała w Lublińcu. Tam Nawrocki był dowódcą jednej z kompanii.
DOK IV w Skierniewicach, czy dowódcą kursu Oficerów Rezerwy w Częstochowie. 15 sierpnia 1929 r. został awansowany do stopnia kapitana, a w tym samym roku przeniesiony do Korpusu Kadetów w Rawiczu, gdzie był wykładowcą i oficerem inspekcyjnym garnizonu Leszno. W 1933 r. został przeniesiony do 55 Poznańskiego Pułku Piechoty, a w 1936 r. po przeniesieniu do rezerwy został komendantem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Gostyniu. Angażował się również sprawy wojskowe, takie jak TG „Sokół”, czy Klub Piłkarski „Kania Gostyń”, którego był pierwszym prezesem. W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, do batalionu zapasowego, który otrzymał skierowanie do Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji Piechoty w Kielcach. Jednostka walczyła z Niemcami i z bolszewikami. Nawrocki dostał się do niewoli sowieckiej w okolicach Lwowa 26 września. Trafił do obozu w Kozielsku. 22 kwietnia 1940 r. został zamordowany w Katyniu. Uznany został za zmarłego w 1947 r., 5 października 2007 r. został pośmiertnie mianowany na stopień majora przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W 1931 r. wziął ślub z Sobiałkowię z Melanią Kasior, wdową po majorze Antonim Biskupskim (1890-1930). Wychowywali córkę z jej pierwszego małżeństwa. Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem za Wojnę 1918-1921, Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich, Odznaką 3 Korpusu Kadetów w Rawiczu, czy Państwową Odznaką Sportową. 10 kwietnia 2010 r. posadzono dąb katyński w Olsztynie, a 26 maja 2016 r. nadano jego imię rondu w Krotoszynie u zbiegu ulic: Łąkowej i Jasnej.
Edward Nawrocki urodził się 26 września 1893 r. w Krotoszynie. W latach 1915-1918 walczył w szeregach armii niemieckiej w 6 kompanii 236 pułku piechoty. Walczył na froncie francuskim i dostał się do niewoli angielskiej. Wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim. W okresie międzywojennym był kupcem w Krotoszynie. W 1940 r. został wraz z rodziną przesiedlony do Kępna, a po wojnie osiedlił się w Gdyni, gdzie nadał zajmował się handlem. Później przeniósł się do Poznania, a potem do Ostródy. Zmarł 8 sierpnia 1951 r. Jego żoną była Franciszka z d. Zielezińska, z którą miał dzieci: Marię (1927-2019, działaczkę Stowarzyszenia „Rodziny Katyńskie”), Kazimierę (ur. 1930) oraz Zbigniewa (ur. 1932., wieloletniego głównego konserwatora zabytków w Toruniu).
Stanisław Nawrocki urodził się w Krotoszynie 5 listopada 1895 r. Tam też w 1913 r. ukończył Gimnazjum, a od 1909 r. należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W czasie I wojny światowej walczył na froncie zachodnim 23 batalionie 66 pułku piechoty armii niemieckiej, w latach 1916-1918. Po zakończeniu wojny wrócił do Krotoszyna i wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim, walcząc pod Zdunami w szeregach Straży Ludowej. Później został żołnierzem 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich, a w 1920 r. do 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich, gdzie służył w łączności. W 1922 r. znalazł się w Komendzie Miasta Garnizonu Bydgoszcz, a potem – 61 Pułku Piechoty w Bydgoszczy. W 1924 r. ukończył Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej w Toruniu i został podporucznikiem marynarki. W 1927 r. awansował na porucznika i służył we Flotyli Pińskiej. Zginął tragicznie 14 stycznia 1932 r. w Brześciu nad Bugiem.
Antoni Nawrocki urodził się 7 czerwca 1904 r. w Krotoszynie. Jego losy są mało znane, szczególnie że po II wojnie światowej przeprowadzał się do Tułowic, Niemodlina, Wałbrzycha, czy Opola. Miał żonę i dwójkę dzieci. Był regionalistą ziemi krotoszyńskiej. Napisał m.in. „Potomek Banity” (1971), „Echa z grodu Krota” (1967), „Wspomnienia starego człowieka” (1969), czy „Legendy ziemi krotoszyńskiej” (1965). Zmarł 11 grudnia 1985 r. w Niemodlinie.
Potomkowie Michała Nawrockiego
Dziećmi Michała Nawrockiego i Katarzyny z d. Mocydlarz byli: Eleonora (1895-1973), Marianna (1898-1975), Stanisław (1900-1984), Pelagia (1903-1985), Stefan (1906-1985), Feliks (1911-2002), Irena (1914-1974), Gabriela i Tadeusz. Warto tylko dodać, że rodzina Mocydlarzy wzięła licznie udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 w okolicach Kromolic.
Stanisław Nawrocki urodził się 15 października 1900 r. w Krotoszynie. Wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim, w wyzwoleniu Krotoszyna oraz w walkach pod Zdunami. Później służył w 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 55 Poznańskiego Pułku Piechoty w walkach w okolicach Białegostoku, Baranowicz, Prużan, Kojdan, Klecka i Mińska Litewskiego. Dosłużył się stopnia kaprala i otrzymał Krzyż Walecznych. Pracował jako kupiec. W okresie międzywojennym Stanisław Nawrocki był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Po wojnie przeniósł się do Łagowa Lubelskiego. Pracował tam jako leśnik, a w 1965 r. przeszedł na emeryturę. W 1973 r. otworzył swój sklep. W 1972 r. został awansowany do stopnia podporucznika. Miał żonę Helenę i czworo dzieci: Marcelego, Michała, Marię, Janinę oraz Magdalenę. Zmarł w Łagowie w 1984 roku.
Stefan Nawrocki ukończył szkołę realną i szkołę zawodową w Krotoszynie. Od lat młodości był harcerzem. Był również zastępowym w III drużynie harcerskiej. W 1933 r. przeniósł się do Pleszewa. Należał do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej (Młodych Polaków). Ok. 1938 r. został harcmistrzem. Był też przewodniczącym Koła Przyjaciół Harcerzy w Pleszewie. Zawodowo zajmował się handlem. Zmarł w 1985 r. w Pleszewie, gdzie spoczął. W 1934 r. wziął ślub z Marią z d. Drygas. Miał 9 dzieci, z których 5 wybrała życie duchowne. Jego dziećmi byli: Barbara (s. Domicjana), ks. prał. Krzysztof, Stefania (s. Bonifilla), ks. Jerzy, Ludwiła, Bogumiła (s. Genezja), Waldemar, Hieronim i Maria. Ks. prał. Krzysztof Nawrocki urodził się 13 stycznia 1937 r. w Pleszewie i był wikariuszem w Rynarzewie (1960-1961), Łobieżnicy (1961-1965), Panigrodzu (1965-1967) oraz Kłecku (1967-1969); rektorem w Rechcie (1969-1978) oraz proboszczem par. pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Twardowie (1978-1993) i par. pw. św. Marcina w Kępnie (1993-2012). Był również dziekanem dekanatu czermińskiego (1992-1993) oraz dekanatu kępińskiego (1993-2012). W 2012 r. przeszedł na emeryturę. Ks. Jerzy Nawrocki urodził się w Pleszewie 1 marca 1942 r. Uzyskał święcenia z rąk samego prymasa kard. Stefana
Wyszyńskiego. Był wikariuszem w Gniewskowie (1967-1969), Bydgoszczy (1970-1971), Gąsawie (1971), Damasławku (1971-1974), Korytach (1974-1975), Chełmcach (1975), Wrześni (1975-1978), Nowej Wsi Wielkiej (1978-1979), Żninie (1979-1981) oraz Pobiedziskach (1981-1984) oraz proboszczem w Turze (1984-1992) i par. pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (1992-2011). W 2011 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 4 stycznia 2017 r. Barbara (s. Bonifilla) i Bogumiła (s. Genezja) wstąpiły do pleszewskiego zgromadzenia Sióstr Służebniczek, a Stefania Nawrocka (s. Genezja) została służebniczką NMP i nauczała religii w niedalekim Bronowie.
Feliks Nawrocki urodził się 14 grudnia 1911 r. w Krotoszynie. Od lat młodości działał w stowarzyszeniach patriotycznych i katolickich. W latach 30. XX w. był członkiem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej zwanym też Młodymi Polakami. W 1933 r. ukończył Szkołę Kupiecką w Poznaniu. Jeszcze przed wojną był kupcem, a w 1936 r. ukończył specjalny kurs sanitarny i przeciwgazowy. Po II wojnie światowej był jednym z organizatorów Banku Ludowego w Krotoszynie. Po wojnie został prezesem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży. Działał w Stronnictwie Demokratycznym i był członkiem Rady Nadzorczej PSS Społem. Zmarł 17 sierpnia 2002 r. W 1937 r. Feliks Nawrocki wziął ślub z Ireną Domagalską. Mieli dzieci: Eugeniusza (kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w latach 70. i 80), Kazimierza (prezesa SUS w Ostrowie Wielkopolskim), Leszka, Janinę i Józefa. Rodzina jest bardzo uzdolniona m.in. muzycznie i pedagogicznie, a dwóch wnuków zostało oficerami: ppłk Dariusz Ptak i ppłk Krzysztof Nawrocki.
Spowinowaceni z rodziną
Teściem Feliksa Nawrockiego był Jan Domagalski. Urodził się on 22 czerwca 1871 r. w Krotoszynie jako syn Wawrzyna Domagalskiego i Marianny z d. Klimek. W 1889 r. został technikiem budowlanym i brał udział w budowaniu kilku kamienic w centrum Krotoszyna. W okresie I wojny światowej był mechanikiem okrętowym w stopniu bosmana. W 1918 r. włączył się w działania konspiracyjne. W okresie Powstania Wielkopolskiego był obok Jana Kukiełczyńskiego podnaczelnikiem Straży Ludowej w Krotoszynie w stopniu sierżanta. W okresie późniejszym otrzymał stopień podporucznika. Był członkiem Związku Powstańców Wielkopolskich (nr 4760) koła w Krotoszynie (nr 14). Był również działaczem Związku Weteranów Powstań Narodowych, gdzie pełnił funkcję zastępcy prezesa (1933-1939). 24 września 1895 r. jego żoną została Józefa Cierniewska (1875-1938), a którą miał dzieci: Stanisławę (1896-1979), Wiktorię (1898-1899), Antoniego (1900-1900), Wacława (1902-?), Mariana (1904-?), Czesława, Wenecjasza (1909-1996, żołnierza kampanii wrześniowej), Irenę (1908-1997, żonę Feliksa Nawrockiego) oraz Helenę (1912-2008, zakonnicę Christianę). Zmarł 22 maja 1958 r. w Krotoszynie i spoczął na tutejszym cmentarzu.
Teściem Eugeniusza Nawrockiego (wnuka Jana Domagalskiego) był Ludwik Danielak. Urodził się on 24 sierpnia 1909 r. w Piaskach (obecnie Ostrów Wielkopolski). W 1924 r. przeprowadził się do Zdun. Ukończył Gimnazjum w Krotoszynie (1928). Był harcerzem 8. Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego w Zdunach. Prowadził drużynę do 1928 r., a potem w 1931 r. i w 1935 r. W 1931 r. został instruktorem harcerskim, a w 1935 r. – skautmistrzem. W 1930 r. rozpoczął pracę w Urzędzie Pocztowym w Krotoszynie. W 1927 r. został członkiem Klubu Szachowego „Giermek” w Zdunach, przez co reprezentował klub w Krotoszynie, Ostrowie Wielkopolskim, czy Breslau (Wrocławiu). W 1931 r. wstąpił do Towarzystwa Obywateli Polskich. Był również zaangażowany w działalność Przysposobienia Wojskowego. 1 września 1939 r. wyruszył pociągiem ewakuacyjnym. Przeżył ciężki nalot niemieckiego lotnictwa w Kole, a dalej ruszył w trasę pieszo. 7 września 1939 r. został pojmany w mundurze i rozstrzelany przez żołnierzy niemieckich. W 1959 r. został ekshumowany na cmentarz w Zdunach. Z żoną Anną z d. Świtalską miał dzieci: Romana (1935-2015) i Krystynę (1936-2008, żonę Eugeniusza). Był synem Walentego Danielaka i Antoniny z d. Krysiak.
Jego ojciec Walenty Danielak urodził się w 2 lutego 1874 r. w Bliczewie k. Ostrowa Wielkopolskiego, jako syn Jana Danielaka i Katarzyny z d. Szymczak. Mieszkał w Piaskach, a potem zamieszkał w Zdunach. Z wykształcenia był prawnikiem. W czasie Powstania Wielkopolskiego działał w szeregach Straży Ludowej w Ostrowie Wielkopolskim. Po zamieszkaniu w Zdunach założył Hotel Centralny oraz Restaurację i Zajazd W. Danielak. Był członkiem Towarzystwa Przemysłowców, które spotykało się w jego zajeździe, podobnie jak członkowie Związku Weteranów Powstań Narodowych, chór Harmonia, czy Klub Szachowy „Giermek”. Był również członkiem Komitetu ds. Bezrobocia w Krotoszynie, a także zasiadał w Radzie Miejskiej w Zdunach przez półtora kadencji (1928-1934). W 1939 r. przeniósł się do Rogoźna, jednak zmarł 6 czerwca 1946 r. i spoczął na tamtejszym cmentarzu.
Kultywuje pamięć o rodzinie
Krzysztof Nawrocki, syn Eugeniusza, wnuk Feliksa, prawnuk Michała i praprawnuk Franciszka kultywuje pamięć o rodzinie. Udało mu się doprowadzić do nadania imienia jednego z rond w Krotoszynie imieniem krewnego katyńczyka mjr. Władysława Nawrockiego (2016), a także ulicy powstańca styczniowego Franciszka Nawrockiego w Ostrowie Wielkopolskim (2019). Dzięki jego inicjatywie w 2016 r. Poczta Polska opublikowała kartki pocztowe z wizerunkiem jego dziadka Ludwika Danielaka, który zginął w czasie kampanii wrześniowej. Należenie do patriotycznej rodziny nie spowodowało braku dbałości o inne postacie historyczne. Ppłk Krzysztof Nawrocki dba o Powstańców Wielkopolskich z terenu powiatu krotoszyńskiego, popularyzuje je też w Warszawie.
Krzysztof Nawrocki urodził się 17 stycznia 1962 r. w Krotoszynie, jako syn Eugeniusza i Krystyny z d. Danielak. W młodości był harcerzem w krotoszyńskim hufcu, jest absolwentem Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Łączności w Zegrzu (1985), Uniwersytetu Warszawskiego (1992) i Akademii Obrony Narodowej (1993) oraz słuchaczem studiów doktoranckich w Wojskowym Instytucie Historycznym (1998-2003). Przez lata piął się stopniowo przez kolejne etapy awansu zawodowego, będąc: sierżantem podchorążym (1984), podporucznikiem (1985), porucznikiem (1989), kapitanem (1993), majorem (1998) oraz podpułkownikiem (2017). Był konsultantem ewakuacyjnym w razie zagrożeń terrorystycznych w Strefie Kibica w Warszawie podczas organizacji Mistrzostw Europy EURO 2012 w piłce nożnej. Obecnie jest inspektorem ds. obronności i bezpieczeństwa w wielu podmiotach leczniczych w Warszawie. Działa również w Związku Oficerów Rezerwy RP, którego jest członkiem honorowym od 1998 r. Szerzy i popularyzuje wiedzę nt. obronności i Wojsku Polskim wśród młodzieży. W zakresie bezpieczeństwa i obronności od 2004 roku współpracuje z Biurem Polityki Zdrowotnej UM St. Warszawy.
W 2013 r. przyczynił się do uratowania przed likwidacją Szpitalnego Oddziału Ratunkowego w Szpitalu w Solcu, gdzie również pracuje, oraz poprawy bezpieczeństwa w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Warszawie, gdzie prowadził wielokrotnie ćwiczenia ewakuacyjne. Współpracował przez wiele lat z prof. Bogdanem Chazanem w sprawach bezpieczeństwa Szpitali Specjalistycznych. Przyczynił się również do przejęcia tradycji przez dawny 36 SPLT (obecnie 1 Baza Lotnicza) oraz CSD WLiOP (obecnie Centrum Operacji Powietrznych PSP), ponadto także do stworzenia Systemu Zabezpieczenia Medycznego Imprez Masowych (ZMIM 2009). Prywatnie jest poetą i kompozytorem piosenek o charakterze religijnym i patriotycznym. Wydał w 2017 r. tomik poezji pt. „Polska – kobietą, miłością i światłem”. Od 2015 r. jest członkiem chóru „Liturgicznej Scholi Dorosłych” w Parafii michalitów na warszawskim Bemowie. Stale współpracuje ze Stowarzyszeniem Rodziny 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty w Lublińcu, Rodzinami Katyńskimi, Stowarzyszeniem Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Poznaniu, Związkiem Oficerów Rezerwy RP w Warszawie oraz wieloma innymi stowarzyszeniami.
Bibliografia
Informacje pozyskane od ppłk. mgr. Krzysztofa Feliksa Nawrockiego, który zajmuje się badaniem swoich korzeni od wielu lat. Wszelkie zdjęcia pochodzą z jego archiwum lub są jego autorstwa.
Autor:
Łukasz Cichy