Biniaś Józef – porucznik pola walki.

Prawdziwi bohaterowie w każdej sytuacji działają z nadzwyczajną odwagą. Czy mają lat naście, czy są młodzieńcami, czy też osobami w statecznym wieku, kiedy przychodzi „ten” moment, działają bez wahania i bez strachu. Takim człowiekiem był Józef Biniaś.

Biniaś Józef (1888 – 1940)

Józef Biniaś – powstaniec.

Urodził się 23 stycznia 1888 r. w Rozbitku (powiat międzychodzki). Był synem Wojciecha – rolnika (zm. 1918) i Teofili z domu Muchajer. Do pięcioklasowej Szkoły Ludowej w Kurnatowicach uczęszczał w latach 1894 – 1902. Z domu wyniósł głębokie wychowanie patriotyczne, czego dowodem jest m.in. stwierdzenie napisane kilkadziesiąt lat później w jego wniosku o nadanie mu Medalu Niepodległości: „w czasie uczęszczania do szkoły odmówiłem inspektorowi szkolnemu odpowiadania po niemiecku, za co byłem przez niego zbity i pokaleczony do krwi”. Stało się to w czasie strajku szkolnego. Po ukończeniu szkoły zajmował się gospodarstwem rodziców. W roku 1910 powołany został do odbycia służby wojskowej w armii pruskiej, gdzie uzyskał przydział do artylerii polowej. W grudniu 1912 r. został mianowany kapralem. Po odbyciu 2-letniej służby pozostał w wojsku i podjął naukę w szkole średniej w Brandenburgu. Nie ukończył jej z powodu wybuchu I wojny światowej. Walczył na froncie zachodnim w szeregach 3. Pułku Artylerii Polowej. Szybko awansował: w styczniu 1915 r. został mianowany plutonowym, w maju 1916 r. sierżantem sztabowym, a w sierpniu 1917 r. – zastępcą oficera. W listopadzie 1917 r. we frontowej baterii artylerii, wykazał się patriotyczną postawą, wyrażając na forum kolegów żołnierzy pogląd, że „Polska powstanie, a jej granice sięgać będą, aż po Berlin”. Niemiecki sąd wojskowy skazał go za szerzenie wrogiej propagandy na 14 dni surowego aresztu. Tuż przed zakończeniem działań zbrojnych we wrześniu 1918 r. został lekko ranny (Lista Strat Prusy 1279 z 28 X 1918) i przebywał w szpitalu wojskowym w Hochspeyer (obecnie na terenie niemieckiego landu Nadrenia-Palatynat).

Kiedy tylko poczuł się lepiej, a rany się zagoiły, uszedł do Polski i 7 I 1919 r. przystąpił do formowania kompanii powstańczej późniejszego pododdziału Grupy Zachodniej.

Początkowo był dowódcą kompanii (1. Kompania Sierakowska: 20 I 1919 r. liczyła 107 ludzi) w Sierakowie i w Chojnie, a od lutego 1919 r. dowódcą 4. Kompanii 7. Pułku Strzelców Wielkopolskich w stopniu starszego sierżanta, aspiranta oficerskiego. Po zakończeniu działań Powstania Wielkopolskiego pozostał ochotniczo w Wojsku Wielkopolskim. W styczniu 1920 r. wraz ze swym macierzystym pułkiem uczestniczył w akcji rewindykacji północnej Wielkopolski w granice odradzającej się Rzeczypospolitej. W kilka miesięcy później będąc już w szeregach 61. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, wziął udział w wyprawie kijowskiej. Uczestniczył w zajęciu Kijowa. Pozostawał w ogniu wojny polsko-bolszewickiej przez cały czas jej trwania. Brał udział w walkach pod Mińskiem. Wykazał się nadzwyczajną odwagą w walkach odwrotowych nad Berezyną. Prasa w całej Polsce, często na pierwszej stronie, raportując sytuację na froncie, pisała w ślad za komunikatami Naczelnego Dowództwa: „Na północy pod przemożnym naciskiem przeszło dziesięciu dywizji nieprzyjacielskich, oddziały nasze zostały zmuszone wśród ciężkiej walki do cofnięcia się. Na lewym końcu naszych wojsk naciera jazda nieprzyjacielska. Jednocześnie z tym atakiem na skrajnej północy bolszewicy uderzyli na Wojsko Polskie nad rzeką Berezyną, wprost na zachodzie od Lipska. Oddziały nieprzyjacielskie, które przeprawiły się pod wsią Lipskiem na zachodni brzeg rzeki, odrzucono je w walce na bagnety z powrotem na brzeg wschodni. W bitwie tej odznaczył się sierżant Biniaś, który powstrzymał cofającą się kompanię wojska i na jej czele natarł pomyślnie na wroga, za co został na polu bitwy mianowany podporucznikiem”. Po raz kolejny okazał nadzwyczajną odwagę nad Bugiem w rejonie miejscowości Wierów. Za bohaterstwo w czasie walk odwrotowych został odznaczony Krzyżem Walecznych (nadany 4 II 1921).

Po zaprzestaniu działań wojennych pozostał w armii i został mianowany likwidatorem kompanii szeregowych w Zakładach Mundurowych VII w Poznaniu. Od 15 marca 1921 do 21 maja 1922 r. był odkomenderowany na kurs dokształcający dla oficerów bez cenzusu. Po zdaniu egzaminu przeszedł do rezerwy. Od czerwca 1922 r. służył w Policji Państwowej, początkowo jako starszy przodownik – zastępca komendanta powiatowego w Działdowie. 8 sierpnia 1924 r. awansowany został do stopnia porucznika rezerwy z przydziałem do 58. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, a 3 marca 1925 r. do 32. Pułku Piechoty.

Awansował także w Policji Państwowej. Dekretem nr 1040 z 29 XI 1924 r. mianowany został aspirantem Okręgu XII. P.P., z jednoczesnym przeniesieniem na stanowisko kierownika II Komisariatu P.P. w Toruniu. W kolejnych latach wielu funkcjonariuszy z tego posterunku było czasowo oddelegowywanych do służby na kresach wschodnich. Jednym z nich był Józef Biniaś. Służba na kresach była wówczas niemal frontowym wyzwaniem. Słabo chroniona granica była przekraczana nie tylko przez przemytników, gotowych z bronią w ręku bronić swoich zysków, ale także przez zorganizowane bandy dywersyjne, realizujące interesy władzy sowieckiej. Dokonywano mordów na funkcjonariuszach patrolujących teren. Napadano na posterunki i biura przedstawicieli władz polskich. Apogeum sowieckiej dywersji zbrojnej we wschodniej części Polski stanowił atak na miasteczko Stołpce, przeprowadzony przez sowiecką bandę w nocy z 3 na 4 sierpnia 1924 r.

Pogrzeb policjantów poległych w Stołpcach. NAC.

Chociaż trwał tylko godzinę, był najtragiczniejszym epizodem w historii polskiej policji okresu międzywojnia. W nierównej walce z sowieckimi dywersantami zginęło wówczas siedmiu funkcjonariuszy P.P., urzędnik starostwa oraz dwie osoby cywilne. Kilku innych policjantów odniosło rany postrzałowe. Tym razem sowieckim bandytom nie uszło to na sucho. Obława na nich trwała do końca sierpnia. Schwytano kilkunastu z nich. Sądzono ich w trybie doraźnym. Tragedia w Stołpcach przelała czarę goryczy i była impulsem, który doprowadził do zastąpienia policji granicznej nową formacją – Korpusem Ochrony Pogranicza, zorganizowanym na wzór wojskowy dla zabezpieczenia „płonącej granicy” ze Związkiem Sowieckim. Nie wiemy, jakie były związki Józefa Biniasia z tym wydarzeniem, jednak „za skuteczną walkę z bandytami w czasie napadu na Stołpce” został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Podkomisarz Józef Biniaś ok. roku 1932

Na początku 1925 r. (dekretem nr 4689 z 3 II 1925) został przniesiony na stanowisko komendanta powiatowego P.P. w Wąbrzeźnie w dotychczasowej szarży. Tu służył do roku 1932. W międzyczasie awansował na podkomisarza (dekret nr 27975 z 1 VII 1929). W latach 1932 – 1938 był komendantem powiatowym P.P. w Kamionce Strumiłłowej (woj. tarnopolskie).

Kamionka Strumiłłowa

W roku 1938 został przeniesiony do komendy powiatowej i miasta w Bydgoszczy. Stamtąd został mianowany na kierownika Komisariatu IV w Bydgoszczy (dekret nr 111-48845 z 15 XII 1938). Na tym stanowisku pracował do mobilizacji. Poza służbą udzielał się społecznie. W 1939 r. wszedł w skład sądu rozjemczego Policyjnego Klubu Sportowego w Bydgoszczy.

Defilada Policji Państwowej w Bydgoszczy. Podkomisarz J. Biniaś

1 września 1939 r. w związku z powszechną mobilizacją został powołany do wojska. Ostatnio był widziany we wrześniu 1939 r. w Równem. Aresztowany przez NKWD został osadzony w obozie w Ostaszkowie, skąd napisał w listopadzie 1939 r. trzy kartki pocztowe na różne adresy najbliższej rodziny. Zamordowany w siedzibie NKWD w Kalininie (dzisiejszy Twer) 5 IV 1940 r. Na liście katyńskiej jego nazwisko znajduje się pod numerem 8054. Został pochowany w odległym o 32 km Miednoje.

Na cmentarzu parafialnym w Sierakowie, na grobie jego żony, umieszczono tablicę z jego nazwiskiem. Dnia 4 X 2007 r. został pośmiertnie awansowany na stopień komisarza Policji Państwowej, a 15 lutego 2019 r. Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu powołała go na swego patrona. Uroczystości z zachowaniem pełnego ceremoniału wojskowego miały miejsce 14 marca 2019 r. z udziałem rodziny i reprezentantów władz powiatu międzychodzkiego.

Biniaś Józef z żoną i dziećmi

Żonaty (od 5 VI 1923 r.) z Otylią Gruźlewską (1897 – 1985). Dzieci: Irena Intek (1924 – 2010) Sieraków, Janina Rogozińska (1925 – 1995) Poznań, Henryka Kondraciuk (1926 – 2013) Łódź, Medard (ur.1927 – zmarł w dzieciństwie).

Odznaczenia: Krzyż Walecznych (4 II 1921), Krzyż Niepodległości (9 XI 1932), Srebrny Krzyż Zasługi (29 IX 1924), Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Brązowy Medal za Długoletnią Służbę. Pośmiertnie nadano mu: Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (11 XI 1976 r.), Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r. (1 I 1986 r.).

Tablica pamiątkowa na frontonie Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu

Tablica memoratywna na pomniku w Poznaniu

Źródła:

APP, zesp. 884, syg. 42; CAW Warszawa, Dokumenty personalne; życiorys (1922); wnioski o odznaczenia; Metryki kościelne parafii pw. Św. Michała w Kwilczu; Materiały do historii Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 – zeszyt I, 1938: Biskupski A., Historia 61. pułku piechoty wielkopolskiej. 1925; Powstańcy wielkopolscy… Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918  1919, T. IX, 2012, s. 25-26; Nasza Sybiriada. Losy mieszkańców powiatu międzychodzkiego, dotkniętych represjami sowieckimi w latach 1939  1956, wyd. II, Międzychód 2019; Łojek B.: Pośmiertne awansowanie żołnierzy i funkcjonariuszy Rzeczypospolitej Polskiej zamordowanych w 1940 r. w ZSRR w wyniku zbrodni katyńskiej, [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 23), 2008, s. 20-230; Ostatnia droga, 1998, s. 9; Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, T. I, 2005, str. 48; M. Pestka-Lehmann, M. Lehmann, Józef Biniaś (1888  1940). Powstaniec, oficer WP, policjant, ofiara zbrodni katyńskiej. w: Tydzień Międzychodzko-Sierakowski nr 14, 2013, s. 8-9; Monitor Polski nr 259/1932; Rocznik Oficerski 1923. s. 291, 493; Rocznik Oficerski 1924; Dziennik Ustaw RP, Nr, 2 z 10 IV 1986 r.: Zarządzenie Nr 1/86 Ministra Spraw Wojskowych z 1 I 1986 r. w sprawie nadania odznaki pamiątkowej „Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r.”, s. 30; „Sierakowskie Zeszyty Historyczne” nr 3, marzec 2009, s. 89-91, nr 12, wrzesień 2014, s. 50-52, nr 19 s. 23-24, 148, 175, 228, nr 20, grudzień 2019, s. 167-169; Na Posterunku, R. 4, nr 33, 15 VIII 1923, s. 13; R. 15, nr 27, 1 VII 1933, s. 10; R. 21, nr 16, 16 IV 1939, s. 16; Oficer Rezerwy 1925, s. 275; Gazeta Świąteczna, R.40, 11 VII 1920, nr 2058, s. 8; Kurjer Zagłębia, R.15, nr 151, 6 VII 1920, s. 4; Iskra, R.11, nr 229, 6 VII 1920, s. 4; Kurjer Poznański, R. 15, nr 152, 7 VII 1920, s. 1; Gazeta Warszawska. R. 140, nr 182, 6 VII 1920, s. 2; Rzeczpospolita R.1, nr 22, 6 VII 1920, s. 1; Polska Zbrojna, R.11 [i.e.12], nr 80, 20 III 1932, s. 11; R.14 [i.e.15], nr 182, 5 VII 1935, s. 6; Rozkaz 1924, nr 246, 18 III, s. 1; nr 272, 26 XI, s. 2 i 3; nr 273, 29 XI, s. 1; Rozkaz 1925, nr 281, 6 III, s. 6; nr 293, 6 VII, s. 31; Rozkaz 1929, nr 446, 7 VIII, s. 5; Rozkaz Personalny 1939, nr 48, 31 I, Poufne, s. 2; Dziennik Personalny R.3, nr 9, 14 IV 1922, s. 59; Korpus Poleski: jednodniówka, s. 196; Ofiarom Obowiązku, R. 2, 1925, s. 450; Lista Osób Zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje Mianowanych Pośmiertnie na Kolejne Stopnie (Pol.) Katedrapolowa.pl. (d. 12 XII 2012), s. 239.; des.genealogy.net (d. 27 X 2018); Binaś Józef katyn-pamietam.pl Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Łowyniu ipn.gov.pl (d. 29 III 2012); M. Bujak, A. Skinder, A. Wróż (pod kierunkiem mgr M. Pestki-Lehmann): Józef Biniaś (1888 – 1940) ipn.gov.pl (d. 29 III 2012); Zbiory Biblioteki Publicznej w Sierakowie; Relacja ustna córki Ireny Intek – Sieraków (2008): „Informacja – życiorys J. B. …” – (autorstwa wnuka Henryka Kondraciuka).